Jest to grupa schorzeń, w których dochodzi do uszkodzenia nerwu w miejscach do tego predysponowanych – w większości w miejscach fizjologicznych cieśni, gdzie nerw przebiega w wąskim ograniczonym przez pasma tkanki łącznej kanałem.
Zwiększenie objętości tkanek otaczających lub znajdujących się wewnątrz kanału, jak również pogrubienie i usztywnienie jego łącznotkankowych „ścianek” może powodować uszkodzenie nerwu spowodowane uciskiem.
Na ogół dzieje się tak wskutek przeciążeń, urazów, zmian zwyrodnieniowych, a także niektórych zaburzeń metabolicznych. Niektóre zespoły nazywają się tylko zwyczajowo zespołami z ucisku – dotyczą bowiem nerwów nie przechodzących przez fizjologicznie ciasne kanały, ale całkiem odsłoniętych i narażonych na urazy mechaniczne z zewnątrz.
Objawy związane z uciskiem nerwu mieszanego (to znaczy – złożonego z włókien czuciowych i ruchowych) powodują początkowo parestezje pod postacią mrowienia i drętwienia oraz niekiedy ból, a następnie osłabienie czucia wskutek całkowitego uszkodzenia części czuciowej nerwu. Czasami jest to odbierane przez pacjenta jako znaczna poprawa związana z ustąpieniem uporczywego drętwienia i bólu. Jest to jednak poprawa pozorna, która może uśpić czujność pacjenta. Następnym etapem zaawansowanego ucisku jest utrata sprawności zaatakowanej kończyny polegająca na utrudnieniu ruchów, szczególnie bardziej precyzyjnych, osłabieniu siły, a następnie zaniku mięśni zaopatrywanych przez uszkodzony nerw.
Najczęściej występującą neuropatią z ucisku jest zespół cieśni nadgarstka. W większości dotyczy on kobiet. Dokładnie nie wiadomo dlaczego tak jest, ale hipotezy mówią że główny wpływ mają czynniki hormonalne – hormony kobiece które sprzyjają gromadzeniu wody, przeciążenia powodujące zmiany zapalne w pochewkach ścięgnistych zginaczy oraz zwyrodnienia stawowe. Sprzyjają również tej chorobie niektóre prace domowe, a także praca przy komputerze i posługiwanie się myszką.
Drugim co do częstości tego typu zespołem jest neuropatia nerwu łokciowego. Nerw ten przebiega w specjalnej kostnej bruździe części przyśrodkowej łokcia, praktycznie pod skórą. Jest szczególnie narażony na mikrourazy.To schorzenie dotyczy głównie mężczyzn.
Pozostałe zespoły z ucisku występują znacznie rzadziej.
W kończynie dolnej niekiedy zdarza się ucisk nerwu skórnego bocznego uda, powodujący mrowienie części bocznej uda nasilające się w pozycji stojącej.
Zespół cieśni stępu spowodowany jest uciskiem nerwu piszczelowego w kanale stępu (przyśrodkowa część stopy) – wywołuje mrowienie skóry podeszwy stopy.
Niektóre neuropatie uciskowe dotyczące nerwów ruchowych, związane są z osłabieniem siły kończyny i nie powodują zaburzeń czuciowych. Uszkodzenie nerwu strzałkowego związane z uciskiem w okolicy kolana lub stopy powoduje osłabienie siły stopy. Objawy czuciowe są na ogół niewielkie i mogą być nie zauważone.
Postawienie diagnozy neuropatii uciskowej jest bardzo trudne, ponieważ podobne symptomy związane są również z uszkodzeniem korzeni nerwowych w powszechnie występujących schorzeniach kręgosłupa.
W tym celu lekarz korzysta z badań dodatkowych. Najbardziej odpowiednim badaniem oceniającym przewodnictwo nerwowe jest elektroneurografia. Badanie to może wskazać dokładnie miejsce uszkodzenia nerwu, a także stopień jego uszkodzenia. Badaniem również chętnie wykonywanym w zespołach cieśni jest USG wykonane przez doświadczonego ultrasonografistę. Rzadziej stosuje się tomografię lub rezonans, ponieważ są to badania statyczne, które nie zawsze wyjaśniają przyczynę przykrych dla pacjenta objawów nasilających się głównie pod wpływem szczególnego ruchu.
Dalsze postępowanie z chorym zależy od przyczyny uszkodzenia nerwu oraz od stopnia tego uszkodzenia.
Pomocna okazała się fizykoterapia i rehabilitacja. Zaleca się ultradźwięki, elektrostymulację, ćwiczenia. Stosuje się te zabiegi szczególnie w łagodnych zespołach cieśni, gdzie uszkodzenie jest nieznaczne i możliwa jest okresowa kontrola.
Próbuje się również podawać leki przeciwzapalne – sterydowe lub niesterydowe, leki działające w bólu neuropatycznym lub zawierające witaminy z kwasem liponowym.
Niektóre leki można podawać miejscowo za pomocą iniekcji lub nieinwazyjnie – stosując elektoforezę lub fonoforezę.
W umiarkowanych i cięższych przypadkach zaleca się zabieg operacyjny – chirurgiczne odbarczenie uciśniętego nerwu.
