Choroba stanowi ogromny problem na całym świecie. W statystykach światowych udary zajmują trzecie miejsce wśród zgonów, będąc przy tym głównym powodem niesprawności ludzi po czterdziestym roku życia. Generalnie można powiedzieć, że wszystko co szkodzi sercu, może mieć złe konsekwencje dla mózgu. Miażdżyca leży zarówno u podstaw zawałów serca jak i udarów mózgowych. Nie można co prawda zmienić własnego kodu genetycznego i odciąć się od odziedziczonej po rodzicach i dziadkach skłonności do pewnych schorzeń. Jednak świadomość rodzinnego obciążenia chorobą nadciśnieniową, zawałami czy udarami mózgu winna nas skłaniać do wzmożonej troski o własne zdrowie.
Nawet pozornie błahe zdarzenie neurologiczne warto potraktować poważnie. Ból kończyny górnej, żuchwy i klatki piersiowej po lewej stronie, uczucie nierównego bicia lub kołatania serca słusznie odbieramy jak sygnał zagrożenia ze strony serca. Bóle głowy mogą świadczyć o nadciśnieniu tętniczym, a zawroty głowy oraz zaburzenia poznawcze szczególnie te narastające skokowo- o drobnych ogniskach niedokrwiennych. Nie wolno czekać, aż takie dolegliwości miną, ani tłumaczyć je przemęczeniem lub nerwicą. Należy niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż mogą to być symptomy zbliżającego się udaru. Choroby układu krążenia są podstawowym czynnikiem ryzyka udaru mózgu!
Najczęściej udar dotyka osoby już wiekowo dojrzałe:
- w wieku 45-55 lat ryzyko udaru wynosi 1 na 1000 osób rocznie,
- pomiędzy 65 a 75 – 1 na 100,
- po 85 roku życia 1 na 30.
Objawy choroby uzależnione są od umiejscowienia uszkodzenia w mózgu oraz od jego rozległości. Powoduje to, że u poszczególnych chorych mogą się one znacząco różnić. Najczęściej wystąpienie udaru mózgu sygnalizuje niedowład lub porażenie mięśni twarzy, kończyny górnej lub nogi, pojawiający się zazwyczaj po jednej stronie ciała. Często obserwuje się też zaburzenia mowy połączone z trudnościami w zrozumieniu słów oraz wypowiadaniu się, zaburzenia widzenia w jednym lub obu oczach, trudności w poruszaniu – połączone z utratą równowagi i zawrotami głowy. Niekiedy występuje bez znanej przyczyny silny ból głowy. Udar mózgu często bywa przy tym niebolesny.
Przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu jest przerwanie dopływu krwi w naczyniu umiejscowionym w mózgowiu. Około 80 – 85% przypadków stanowią udary niedokrwienne, wywołane zamknięciem naczynia doprowadzającego krew do mózgu. Zjawisko spowodowane jest zazwyczaj zakrzepem bądź zatorem. W takich przypadkach mówi się o zawale mózgu, czyli martwicy tkanki mózgowej spowodowanej niedokrwieniem. Zakrzep naczynia powodujący niedokrwienie rozwija się najczęściej w nocy lub nad ranem, natomiast zator w ciągu dnia. Materiałem zatorowym są najczęściej skrzepliny pochodzące z serca. Na udar niedokrwienny w ciągu pierwszego miesiąca umiera kilkanaście procent osób. Jednak prawie połowa chorych, które przeżyją udar, może być prawie albo całkowicie samodzielna w zakresie podstawowych czynności życiowych. Ten wynik zależy jednak od tego, jak wcześnie zostanie u tych osób wprowadzona rehabilitacja.
Pozostałe 15 – 20% udarów wywołane jest krwotokiem do mózgu albo do przestrzeni między mózgiem a czaszką. W tym wypadku przyczyną może być uszkodzenie tętnicy mózgu w wyniku nadciśnienia tętniczego, miażdżycy lub pęknięcia tętniaka mózgu. Na udar krwotoczny aż 30 – 40% chorych umiera. Miażdżyca w tętnicach szyjnych i mózgowych zaburza znacząco naturalny proces dopływu krwi do mózgu. Częściowo \”przytkane\” i mało elastyczne twarde ścianki naczyń nie reagują lub reagują zbyt słabo na spadek ciśnienia lub na jego wzrost. Gdy wysokie ciśnienie ulega wzmożeniu, ścianka może pęknąć. Krew wylewa się wtedy poza naczynie. Tak powstaje krwotok śródmózgowy.
W odróżnieniu do udaru niedokrwiennego, udar krwotoczny pojawia się najczęściej w ciągu dnia. Po przebytym udarze bardzo często odnotowuje się jego nawroty. W ciągu roku aż 10% chorych doznaje powtórnego udaru, a w ciągu 5 lat 40%. Warto jednak pamiętać, że prawidłowo leczone nadciśnienie krwi zmniejsza ryzyko udaru aż o 40%.
Jako przyczynę tej choroby wymienia nadciśnienie tętnicze, niektóre choroby serca (np. migotanie przedsionków) czy cukrzycę, zaburzenia lipidowe (hypercholesterolemia), otyłość, niektóre zaburzenia hematologiczne alkoholizm, nikotynizm. Udary występują o 25% częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Niekiedy zdarzają się przemijające ataki niedokrwienne mózgu. Cechują się one objawami takimi jak w udarze mózgu, ale trwają od kilku minut do kilku godzin, po czym całkowicie zanikają. Jest to tzw. przejściowe niedokrwienie mózgu, które zwiastuje udar dokonany. W porę podjęte prawidłowe leczenie stwarza dużą szansę uniknięcia udaru.
Dzięki odpowiednim badaniom, lekarze specjaliści są w stanie stosunkowo szybko postawić diagnozę, ale czas odgrywa tu ważną rolę. Wdrożenie leczenia w ciągu pierwszych trzech godzin wystąpienia udaru znacznie ogranicza ryzyko powikłań lub śmierci. U niektórych pacjentów można usunąć niedrożność naczynia, podając do wewnątrz naczynia specjalny lek, który rozpuści blokujący je skrzep.
