Otępienie starcze to rodzaj zaburzenia funkcji poznawczych, a przede wszystkim pamięci. Nie stanowi ono objawu starości, a jest zaburzeniem, które można i trzeba hamować. Może być wywołane przez chorobę Alzheimera ale także inne choroby neurodegeneracyjne. Najczęściej dotyka osób po 65 roku życia. Choroba bywa trudna w diagnozie, ponieważ jest albo mylona z innymi chorobami tego rodzaju, albo też lekceważy się jej objawy.
Między 20 a 90 rokiem życia ciężar mózgu maleje o 5-10%. Zjawisko stanowi efekt zaniku komórek nerwowych, a skala i szybkość tego procesu jest różna w poszczególnych strukturach centralnego układu nerwowego. Pień mózgu traci w trakcie tego procesu niewiele neuronów, lecz w leżącym w jego obrębie miejsca sinawego odnotowuje się ubytek wynoszący prawie 50% około 65 roku życia. Zjawisko to może skutkować trudnościami w zasypianiu.
Około 60 roku życia spada też gwałtownie liczba komórek Purkinjego w móżdżku, co powoduje upośledzeniem funkcji motorycznych.
Liczba komórek w międzymózgowiu nie podlega zmianom w istotny sposób, lecz degeneracja hipokampu rozpoczyna się już w trzydziestym roku życia i w wieku 60 lat może już dojść do ubytku 30% budujących go neuronów. Zjawisko to wyjaśnia problemy osób starszych z przyswajaniem sobie nowych wiadomości.
Znaczące ubytki występują też w korze mózgowej. W polach: ruchowym, potylicznym i skroniowym sięgają one 30-50% stanu wyjściowego w stosunku do mózgu osoby w wieku 20 lat.
Choroba częściej występuje wśród kobiet niż mężczyzn. Bardziej narażone na zachorowanie są osoby ze średnim i podstawowym wykształceniem, które stronią od kontaktów z innymi ludźmi. Ponadto schorzenie atakuje zazwyczaj osoby osamotnione. Otępieniu starczemu nierzadko współtowarzyszy depresja. Pacjent, który zaobserwuje u siebie problemy z pamięcią, powinien zgłosić się do neurologa bądź geriatry. Niekiedy niezbędna jest także konsultacja psychiatryczna. Diagnoza otępienia starczego opiera się głównie na dokładnym wywiadzie i wykluczeniu zaburzeń dających podobne symptomy.
Rozwoju otępienia nie da się cofnąć, ale można je znacząco spowolnić. Leczenie oparte jest na farmakoterapii. Używa się w tym wypadku inhibitorów cholinesterazy. Niezmiernie ważne jest również stymulowanie pracy mózgu osiągane przez ćwiczenia intelektualne.
