Jak już sugeruje nazwa choroby, otępienie naczyniopochodne powstaje na skutek uszkodzenia mózgu wywołanymi zmianami naczyniowymi. Stanowi ona zaledwie 10-20% chorób otępiennych i rozwija się bezpośrednio po incydencie naczyniowym. Wspomniane nieprawidłowości w układzie naczyniowym wynikają najczęściej ze zmian miażdżycowych.
Do czynników ryzyka otępienia naczyniopochodnego zalicza się: to wiek, cukrzycę, hipercholesterolemię, zaburzenia rytmu serca wywołane zatorami, zmiany miażdżycowe tętnic domózgowych i mózgowych, krwotoki mózgowe oraz przebyty udar. Otępienie naczyniopochodne ma charakter postępujący i prowadzi do śmierci.
Wyróżnia się otępienie pochodzenia niedokrwiennego, będące efektem krwotoku mózgowego oraz otępienia powstałe na skutek nagłego zatrzymania krążenia (uszkodzenia ischemiczno-hipoksyjnego). W takich wypadkach stwierdza się częściową, względnie całkowitą martwicę kory mózgowej lub (co występuje częściej) struktur podkorowych (istota biała i jądra podkorowe).
Otępienie może się wiązać z chorobą dużych naczyń i wówczas wywołane jest mnogimi zawałami korowymi oraz podkorowymi powstałymi w rezultacie pojawienia się zatorów. Choroba małych naczyń wiąże się z wieloletnim nieleczonym nadciśnieniem tętniczym.
Objawy otępienia naczyniopochodnego zależą przede wszystkim od umiejscowienia i stopnia zmian degeneracyjnych w mózgu. Typowymi objawami omawianego otępienia są :
– nagły początek i progresja objawiająca się etapowo,
– depresja, apatia,
– zaburzenia mowy,
– zaburzenia pamięci oraz zachowania,
– wszelkiego rodzaju zmiany charakterologiczne, myślenia, planowania i wykonywania zadań,
– zwolnione przetwarzania informacji,
– zaburzenia uwagi,
– nietrzymanie moczu,
– obecność odruchów chwytnych,
– zaburzenia ruchu (zarówno chodu jak i równowagi),
– brak dystansu oraz krytycyzmu,
– zanik zainteresowań,
– wesołkowatość.
Diagnostyka otępienia naczyniopochodnego oparta jest na badaniu neurologicznym, kardiologicznym, neuropsychologicznym. W badaniach psychologicznych stwierdza się pogorszenie pamięci, planowania i wykonywania zadań. W diagnostyce znajduje zastosowanie skala Hachinskiego, która pozwala na odróżnienie otępienia naczyniopochodnego od alzheimerowskiego. Ostateczne rozpoznanie uzyskuje się w badaniu histopatologicznym.
Badania neuroobrazowe (rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa), ukazują zmiany naczyniopochodne. Konieczne jest badanie przepływu w tętnicach domózgowych metodą Dopplera.
Leczenie otępienia naczyniopochodnego jest leczeniem objawowym. Chorym podaje się inhibitory acetylocholinesterazy, które powodują stymulację receptorów dla acetylocholiny. Skuteczna kontrola i leczenie nadciśnienia tętniczego, stosowanie leków antyagregacyjnych obniżających poziom cholesterolu, leków przeciwzakrzepowych, to jedyna droga do spowolnienia procesów otępienia naczyniopochodnego. Niekiedy konieczne jest również leczenie kardiologiczne. Pomocna jest dieta oraz odpowiednia aktywność fizyczna.
