Zauważalny spadek siły mięśni, aż do ich zupełnego porażenia, stanowi objaw uszkodzenia układu nerwowego w obrębie drogi ruchowej, która przeprowadza impulsy nerwowe z kory mózgu do mięśni.
W zależności od miejsca uszkodzenia, powstający niedowład będzie miał różny zasięg i różne cechy charakterystyczne. Wyróżnia się cztery główne miejsca, w których może dojść do uszkodzenia drogi ruchowej:
- mózg i rdzeń kręgowy,
- korzeń nerwowy lub nerw obwodowy,
- styk nerwowo-mięśniowy,
- mięsień.
Uszkodzenie mózgu i rdzenia kręgowego skutkuje niedowładem określanym mianem ośrodkowego. Cechą tego niedowładu jest wzmożone napięcie mięśniowe, które wymaga znacznej siły na początku ruchu, a potem wyraźnie zmniejszonej.
Niedowład obwodowy – uszkodzenia nerwów obwodowych i mięśni cechuje się obniżeniem napięcia mięśniowego. Mięśnie stają się wtedy wiotkie i nie stawiające żadnego oporu przy ruchu biernym. Oprócz wiotkiego niedowładu, cechuje się on także szybkim i znaczącym zanikiem mięśni (odnerwienie).
W niedowładzie ośrodkowym zanik również występuje, ale jest znacznie mniejszy i rozwija się wolniej. Wynika on z braku czynności, któremu można skutecznie przeciwdziałać bierną i czynną rehabilitacją.
Na podstawie zakresu niedowładu i obecności innych niż ruchowe objawów można ustalić nie tylko na jakim poziomie układu nerwowego toczy się proces chorobowy powodujący jego uszkodzenie, ale także bardziej dokładnie miejsce uszkodzenia.
Jeżeli niedowład stwierdza się w prawej kończynie górnej i dolnej oraz towarzyszy mu zaburzenie mowy o typie afazji, zazwyczaj proces patologiczny umiejscowiony jest w lewej półkuli mózgu. Gdy niedowład połowiczy dotyczy lewej strony ciała, zwykle nie ma zaburzeń mowy, a uszkodzenie znajduje się w prawej półkuli mózgu. W wypadku wystąpienia tetraparezy, czyli równoczesnego niedowładu wszystkich czterech kończyn, spowodowana jest ona uszkodzeniem pnia mózgu lub odcinka szyjnego rdzenia kręgowego. Parapareza cechująca się niedowładem obu kończyn dolnych najczęściej znamionuje zmiany w obrębie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym lub lędźwiowo- krzyżowym. Objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych pozwalają na dokładniejszą lokalizację uszkodzenia w pniu mózgu, a zaburzenia czucia w rdzeniu kręgowym.
Niedowład będący skutkiem uszkodzenia na poziomie nerwów obwodowych może ograniczać się do zakresu unerwienia jednego nerwu. Wtedy mówimy o mononeropatii. Przyczyną zjawiska jest najczęściej uraz lub proces chorobowy ograniczony do miejsca przebiegu nerwu, np. przerośnięte więzadło powodujące jego ucisk.
Gdy obejmuje symetrycznie kończyny po obu stronach, z zasady wyłącznie lub znacznie wyraźniej, w ich odcinkach obwodowych, będziemy mieć do czynienia polineuropatią.
O charakterze uszkodzenia można także wnioskować na podstawie szybkości narastania niedowładu. Jeśli niedowład powstaje nagle, w przeciągu kilku minut lub godzin, jego przyczyną jest zwykle naczyniowe uszkodzenie mózgu, czyli udar mózgu. W przypadku powolnego narastania niedowładu bardziej prawdopodobną przyczyną może być guz mózgu.
Osłabienie występujące w chorobach mających swe podłoże na styku nerwowo-mięśniowym, cechujące przykładowo miastenię, ma nieco inny charakter niż typowy niedowład. Cechuje się zwiększonym zmęczeniem niektórych lub wszystkich mięśni, a zazwyczaj tylko niektórych ich grup, np. mięśni ocznych. Narasta ono wraz z liczbą powtarzanych ruchów i ustępuje po odpoczynku.
