Neuropatia jest uszkodzeniem jednego nerwu spowodowanym przez czynnik wrodzony lub nabyty. Jeśli obejmuje kilka nerwów mówimy o neuropatii wieloogniskowej, a jeżeli wiele nerwów – o polineuropatii. W sytuacji gdy dotyka korzeni nerwów mówimy o poliradikulopatii.
Czynników uszkadzających nerwy obwodowe jest wiele, ponieważ obwodowy układ nerwowy jest bardzo “wrażliwy”. Zatem zostaną one ujęte w tym opracowaniu zbiorowo i dość ogólnikowo, aby jedynie przybliżyć ten dość trudny temat osobom zainteresowanym.
Generalnie przyjmuje się, że przyczyną schorzeń nerwów obwodowych mogą być:
1. zaburzenia uwarunkowane genetycznie to bardzo rozległa grupa rzadkich schorzeń
2. czynniki toksyczne
– alkoholizm,
– zatrucie chemiczne, (środki ochrony roślin, względnie związki chemiczne używane podczas produkcji farb, akumulatorów itp.)
– niektóre leki
3. niedobory, w tym zaburzenia wchłaniania np. wit.B12
4. zaburzenia metaboliczne
– powikłania cukrzycowe,
– choroby wątroby i nerek,
– zaburzenia hormonalne,
– porfirie
5. zaburzenia autoimmunologiczne
6. czynniki infekcyjne
Niezależnie od przyczyny uszkodzenia nerwów do najczęstszych objawów należą zaburzenia czucia obwodowego, zaburzenia ruchowe, czyli wiotkie niedowłady, a w późniejszym okresie zaniki mięśni, zniesione odruchy ścięgniste, zaburzenia troficzne.
W przebiegu polineuropatii zmiany pojawiają się zwykle jednoczasowo w wielu nerwach (z pewnymi wyjątkami). Zależnie od rodzaju schorzenia mogą przeważać zaburzenia czucia, ruchowe, a niekiedy troficzne.
Jeśli chodzi o zaburzenia czucia, to najczęściej występują parestezje, polegające na drętwieniu, mrowieniu, ewentualnie uczuciu ciepła, względnie zimna w dłoniach czy stopach. Niekiedy dochodzi do częściowego lub całkowitego ubytku czucia w zakresie określonego nerwu. Z powodu umiejscowienia tych odczuć, określane są one “objawami skarpetek i rękawiczek. Opisanym doznaniom mogą towarzyszyć bóle kończyn. Powyższe objawy często występują w polineuropatii cukrzycowej, w której z czasem dochodzi również do zaburzeń ruchowych. Ból związany z uszkodzeniem nerwu nazywa się bólem neuropatycznym i jest szczególnie trudny do leczenia.
Zaburzenia ruchowe polegają na osłabieniu siły mięśni, a niekiedy nawet niespecyficznym uczuciu zmęczenia. W cięższych przypadkach mogą wystąpić obwodowe niedowłady obejmujące mięśnie odsiebne, czyli najdalej oddalone od tułowia jak dłonie i stopy albo dosiebne- np. tzw. obręcz barkowa lub biodrowa, a nawet mięśnie twarzy. W bardziej zaawansowanych przypadkach ruchowej polineuropatii odsiebnej występuje opadanie stóp i dłoni. Opadające stopy powodują charakterystyczny dla wielu polineuropatii tzw. “bociani chód”. Stwierdza się także często zaniki mięśni.
Zniesione odruchy ścięgniste może wybadać lekarz neurolog. Mogą one świadczyć zarówno o uszkodzeniu dróg ruchowych jak i czuciowych.
Zmiany troficzne przemawiają za uszkodzeniem włókien współczulnych odpowiedzialnych za czynności niezależne od naszej woli. Może to prowadzić do zaburzeń wydzielania potu, zaniku owłosienia, powstania owrzodzeń troficznych i innych zmian skórnych.
Rozpoznanie polineuropatii opiera się na dokładnym wywiadzie i badaniu neurologicznym oraz licznych badaniach laboratoryjnych. Badaniem potwierdzającym uszkodzenie nerwów jest elektroneurografia (ENG) oraz niekiedy elektromiografia (EMG). Badania te nie różnicują jednak przyczyny neuropatii. Niekiedy konieczna jest punkcja lędźwiowa, biopsja nerwu i badanie genetyczne. Leczenie choroby zależy od jej przyczyny. Zawsze pomocna jest rehabilitacja.
