Choroby serca są główną przyczyną śmierci w Polsce. Szacuje się, że odpowiadają one niemalże za połowę wszystkich zgonów. 20% zgonów w wyniku chorób sercowo-naczyniowych dotyczy ludzi poniżej 65. roku życia. Badania naukowe, przeprowadzane w różnych krajach świata, wskazały na skuteczne sposoby prewencji chorób sercowo-naczyniowych.
Czynniki ryzyka mają różny rozkład populacyjny, kulturowy i środowiskowy. Spośród kilkudziesięciu z nich za podstawowe uznaje się: palenie tytoniu, podwyższone ciśnienie tętnicze, zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, małe stężenie cholesterolu HDL, cukrzycę. Jak należy zapobiegać chorobom sercowo- naczyniowym?
-Zwiększyć aktywność fizyczną – uprawiać więcej sportów, ćwiczyć. Wystarczy zrobić sobie codziennie 30-minutowy szybki marsz o umiarkowanej intensywności. Wspaniale pobudzi to krążenie. Wskazane są również jazda na rowerze, pływanie, biegi. Nawet najprostsze ćwiczenia takie jak przysiady dają pozytywne rezultaty. Kluczem do sukcesu jest konsekwencja i systematyczność.
-Zacząć się prawidłowo odżywiać – należy wzbogacić swój jadłospis w warzywa i owoce. Jeść więcej pokarmów zawierających błonnik . Tłuste mięso zastąpić chudym. Zrezygnować z potraw smażonych i ciężkostrawnych. Spożywaj więcej ryb, zawierają one nienasycone kwasy tłuszczowe Omega 3, które poprawiają elastyczność naczyń krwionośnych. Jeśli masz nadwagę, spróbuj dostarczyć z pożywieniem mniejszą ilość kalorii. To pomoże zbliżyć się do idealnej masy ciała. Zrzucenie tylko 10% masy ciała może mieć znaczący wpływ na poprawę stanu zdrowia .
-Należy rzucić palenie i ograniczyć spożywanie alkoholu– palenie powoduje zwiększenie ryzyka zachorowań na miażdżycę i inne choroby układu sercowo-naczyniowego.
-Ciśnienie krwi jest wartością zmienną i w sposób naturalny ulega wahaniom w ciągu dnia. To zjawisko normalne i znacznie różni się od diagnozy dotyczącej „wysokiego” ciśnienia krwi. Ciśnienie 120/80mmHg to ciśnienie optymalne. Wartości powyżej 140/90mmHg uznawane są za ciśnienie wysokie. Należy mierzyć ciśnienie tętnicze co najmniej raz w tygodniu. Jeśli lekarz rozpozna nadciśnienie tętnicze należy systematycznie przyjmować leki.
-Cukrzyca zwiększa ryzyko występowania innych problemów zdrowotnych, w tym chorób serca. Istnieje wiele sposobów dzięki którym można skutecznie stawić czoła cukrzycy typu 2. Najważniejsza jest świadomość oraz wczesne diagnozowanie, ponieważ pozwalają one na zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważniejszych problemów zdrowotnych.
Choroba wieńcowa (niedokrwienna serca) daje objawy pod postacią charakterystycznego bólu w klatce piersiowej. Jednak w pewnych przypadkach objawy choroby wieńcowej mogą być zamaskowane. Wówczas mowa o tzw. maskach dławicy piersiowej. Objawy choroby wieńcowej zależą od tego, z którym typem choroby mamy do czynienia – ze stabilną chorobą wieńcową czy ostrym zespołem wieńcowym. Co prawda te dwa typy łączy rodzaj bólu w klatce piersiowej, lecz różni je czas jego trwania i sytuacje, w których się pojawia. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest ból w klatce piersiowej który:
- jest nazywany dławicowym (stąd potoczna nazwa choroby dławica piersiowa), gdyż powoduje wrażenie ucisku, gniecenia w klatce piersiowej. Poza tym jest określany jako piekący i rozrywający;
- jest zlokalizowany za mostkiem i może promieniować do szyi, żuchwy, nadbrzusza lub ramion. Czasami jest umiejscowiony w nadbrzuszu;
- pojawia się w czasie stresu, posiłku lub pod wpływem zimnego powietrza, a także w czasie wysiłku;
Przewlekła i ostra choroba wieńcowa (niedokrwienna serca)
Istnieją dwie postacie choroby niedokrwiennej serca: przewlekła i ostra. W przebiegu postaci przewlekłej ból w klatce piersiowej może się pojawić jedynie przy nasilonym, nagłym lub przedłużonym wysiłku fizycznym i ustępuje w ciągu kilku minut w spoczynku lub po przyjęciu podjęzykowo nitrogliceryny. Wraz z rozwojem choroby ból w klatce piersiowej stopniowo ogranicza codzienną aktywność. Pojawia się np. po przejściu więcej niż 200 m lub przy wejściu po schodach na więcej niż jedno piętro w normalnym tempie. Jeśli wówczas nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, ból jeszcze bardziej ogranicza aktywność, gdyż dokucza np. już po przejściu mniej niż 200 m. Gdy choroba przejdzie w fazę ostrą, ból pojawia się nawet przy najmniejszym wysiłku, a w wyjątkowych sytuacjach także w spoczynku (również w nocy). Ponadto w przypadku ostrej choroby wieńcowej ból w klatce piersiowej nie tylko pojawia się coraz częściej, lecz także trwa znacznie dłużej niż w przypadku postaci przewlekłej.
W celu rozpoznania choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca) wykonywanych jest szereg badań. O ich doborze, na podstawie indywidualnych wskazań dla każdego pacjenta, decyduje lekarz.
Badania laboratoryjne
Badania laboratoryjne pozwalają wykryć czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takie jak:
- zaburzenia gospodarki lipidowej: podwyższone stężenie cholesterolu, trójglicerydów
- zaburzenia gospodarki węglowodanowej: cukrzyca, stan przedcukrzycowy
- inne zaburzenia, które mogą być przyczyną bólów w klatce piersiowej (zaburzenia elektrolitowe, niedokrwistość, nadczynność tarczycy, ostra niewydolność nerek.
U każdego pacjenta powinny być wykonane następujące badania:
- morfologia krwi
- stężenie lipidów w osoczu (lipidogram)
- stężenie glukozy na czczo i po obciążeniu glukozą (doustny test tolerancji glukozy)
- stężenie kreatynina
Elektrokardiogram EKG jest zapisem elektrycznej aktywności serca. Pozwala wykryć nieprawidłowości, takie jak np. przeciążenie jam serca, świeży lub przebyty zawał serca, zaburzenia rytmu, zaburzenia przewodnictwa.
Elektrokardiograficzny test wysiłkowy Jest to badanie, które pozwala ocenić pracę serca w czasie wysiłku. U osób z chorobą wieńcową mogą w czasie testu wystąpić objawy niedokrwienia mięśnia sercowego – ból w klatce piersiowej oraz zmiany w zapisie EKG, zwykle pod postacią obniżenia odcinka ST i odwrócenia załamka T (zmiana z dodatniego (wychylonego ku górze) na ujemny (zwrócony ku dołowi
24-godzinna rejestracja EKG metodą Holtera Pozwala rozpoznać zaburzenia rytmu serca i zmiany niedokrwienne podczas codziennych czynności, często niemożliwe do zauważenia w kilkusekundowym zapisie standardowego EKG. Technik nakleja pacjentowi na klatkę piersiową elektrody i podłącza je do niewielkiego, przenośnego aparatu, z którym pacjent może iść do domu
Echokardiografia serca spoczynkowa, tzw. echo serca Badanie obrazowe z wykorzystaniem fal ultradźwiękowych, za pomocą którego uzyskuje się szereg istotnych informacji niezbędnych w diagnostyce kardiologicznej. Badanie to uwidacznia morfologię i czynność poszczególnych części serca, tj. komór, przedsionków, wielkich naczyń wychodzących z serca oraz zastawek serca. W chorobie wieńcowej, w związku z niedokrwieniem mięśnia sercowego, dochodzi do upośledzenia czynności skurczowej serca, w głównej mierze lewej komory. W zależności od rozległości zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych obniżeniu ulega kurczliwość globalna (całego serca) lub dochodzi do zaburzeń kurczliwości poszczególnych segmentów ścian lewej komory. Natomiast w zależności od zaawansowania zmian miażdżycowych (stopnia zwężenia tętnic)obserwuje się tzw. hipokinezę, czyli upośledzenie kurczliwości mięśnia lub akinezę, czyli zupełny brak pracy mięśnia podczas skurczu lewej komory.
- Koronarografia Inwazyjne badanie pozwalające poznać dokładną budowę i przebieg tętnic wieńcowych oraz wszystkie nieprawidłowe zmiany w tych tętnicach. Jest niezbędna przed wykonaniem zabiegu poszerzania zwężonego naczynia, tzw. angioplastyki (poszerzenie balonem lub wprowadzenie stentu). Rewaskularyzacja często umożliwia choremu powrót do poprzedniego poziomu aktywności fizycznej i zawodowej, przez co poprawia jakość życia.
Zdjęcie rtg. klatki piersiowej Pozwala na ocenę wielkości serca oraz ukazuje zarys dużych naczyń krążenia systemowego i płucnego. Na zdjęciu tym można zobaczyć powiększenie serca i cechy jego niewydolności.
Chorzy z chorobą wieńcowa wymagają starannej kontroli czynników ryzyka poddających się modyfikacji, przede wszystkim nadciśnienia tętniczego, hiperlipidemii, cukrzycy typu2 lub upośledzonej tolerancji glukozy oraz palenia tytoniu. W sytuacji gdy stan kliniczny się nie zmienia, można ewentualnie rozważyć rutynowe okresowe wykonanie EKG spoczynkowego. Elektrokardiograficzną próbę wysiłkową zaleca się w przypadku istotnej zmiany nasilenia objawów podmiotowych. Częstość wizyt kontrolnych u kardiologa zależy od nasilenia czynników ryzyka i samej dławicy piersiowej. Częstsza ocena chorego może być konieczna w okresie ustalenia skutecznego leczenia przeciwdławicowego i ukierunkowanego na czynniki ryzyka.
